„Naszym celem jest nauczanie języka polskiego dzieci i młodzież nowego pokolenia emigracji polskiej. Chcemy, aby dzieci mogły poznać historię, kulturę i tradycje kraju swoich przodków.”
Około roku 1930 środowisko polonijne w Hartford zaczęło zwracać uwagę na fakt, że dzieci i młodzież z polskich rodzin słabo zna język polski.
Przyczyną tego była migracja Polonii poza granice Hartford oraz zwiększenie ilości dzieci uczęszczających do szkół publicznych, co w konsekwencji doprowadziło do zmniejszenia kontaktu z polonijnym środowiskiem i powolną utratą polskiej mowy.
W czerwcu 1932 roku, na zebraniu Polish Women’s Alliance, pani Owsiak zgłosiła propozycję, by utworzyć wakacyjną szkołę języka polskiego. Z bliżej nieznanych przyczyn idea nie doczekała się realizacji, ale nie została jednak zapomniana.
Jak ziarno rzucone w dobrą glebę, przy wsparciu United Polish Societies z Hartford oraz księży z parafii Św. Cyryla i Metodego, 6 października 1937 roku rozpoczęła działalność Polska Szkoła Sobotnia w Hartford.
Komitet założycielski zaopatrzył szkołę w potrzebne książki i wyposażenie oraz powierzył prowadzenie tej szkoły siostrom Felicjankom. Parafia natomiast wyraziła zgodę na używanie do tego celu budynku szkoły parafialnej.
W pierwszym roku działalności Polskiej Szkoły Sobotniej, 141 dzieci zostało zarejestrowanych potwierdzając jak bardzo potrzebna była Polonii w Hartford taka instytucja.
Rok szkolny trwał od października do czerwca z lekcjami prowadzonymi w każdą sobotę. Siostry Felicjanki uczyły i kierowały szkołą, zapewniając jej wysoki poziom nauczania.
Na zakończenie pierwszego roku szkolnego, 23 czerwca 1938 roku, z satysfakcją potwierdzono, że wszystkie dzieci uczyniły zdecydowane postępy w nauce. Program artystyczny kończący ten rok szkolny był tego dowodem, bowiem dzieci zabawiały gości polskimi wierszami i piosenkami.
Tego rodzaju publiczne występy odbywały się co roku i nadal są kontynuowane.
Jednak pomimo wsparcia finansowego przez księdza prałata Musięła, ilość zarejestrowanych uczniów spadała. W 1950 roku z powodu małego zainteresowania zaprzestano prowadzenia Polskiej Szkoły Sobotniej.
Trzy lata później, Polish Women’s Aliance znów podjęło wysiłek, by wskrzesić polską szkołę tańca i języka, jednak z braku zainteresowania rodziców i innych organizacji pomysł ten nie został zrealizowany.
W 1959 roku założony został nowy komitet Polskiej Szkoły Sobotniej, który wraz z nowo wybranym prezesem Janem Bikiem oraz przy wsparciu księży i parafii doprowadził do wskrzeszenia Polskiej Szkoły Sobotniej.
Ernest Gansziniec został dyrektorem szkoły, a nauczyciele rekrutowali się ze środowiska polonijnego. W założeniach postanowiono, że rok szkolny będzie trwał od września do czerwca, a do curriculum oprócz języka polskiego dołączono „przedmioty naszych ojców”: historię i geografię.
Lekcje odbywały się przez trzy godziny w każdą sobotę w szkole parafialnej Św. Cyryla i Metodego w Hartford. Prowadzone były również klasy wieczorowe dla dorosłych.
Finansowanie szkoły spoczywało na barkach komitetu, który zbierał pieniądze, organizując zabawy, przedstawienia i kwesty.
W roku 1967 uformowano grupę pieśni i tańca Koło Młodzieży Orła Białego przy Polskiej Szkole Sobotniej, która w szybkim czasie stała się bardzo znana w miejscowym środowisku polonijnym.
Grupa występowała amatorsko na scenie wielu ośrodków życia polonijnego, przedstawiając między innymi „Noc w Polsce” i „Jasełka”.
Okres ten charakteryzował się nie tylko zaangażowaniem komitetu Polskiej Szkoły Sobotniej, parafii, ale również i rodziców. W rezultacie wpłynęło to na dobrą kondycję finansową szkoły jak również i na dużą liczbę zarejestrowanych uczniów.
Ideą przewodnią tamtego okresu Polskiej Szkoły Sobotniej było pytanie skierowane do rodziców i ich dzieci jako propagowanie polskiego języka i tradycji:
Dlaczego kocham Polskę?
Drogi Rodaku, czy jesteś pewien, że twoje dziecko będzie rozumieć temat tych pięknych wypowiedzi?
„Kocham Polskę, bo Matka moja jest Polką, bo krew, która płynie w mych żyłach jest polska, bo polska jest ziemia, w której pogrzebani są ci, po których płakałem, których czczę, bo miejsce, gdzie się urodziłem, język jakim mówię, książki z których się uczę, brat mój, siostra moja, moi towarzysze, cały ten wielki naród wśród którego żyję, cała ta piękna otaczająca mnie przyroda, to co widzę, co kocham - jest polskie!" Stefan Żeromski.
W 1976 roku został zatwierdzony pierwszy statut Polskiej Szkoły Sobotniej, który określił strukturę i zakres działalności szkoły oraz był podstawą do opracowania obecnego statutu szkoły.
Ustalono, iż najwyższą władzą szkoły jest Walne Zebranie Rodziców, uchwalające zmiany w statucie i zatwierdzające Zarząd szkoły.
Organizacja szkolna jest kierowana przez Zarząd, któremu podlega grono nauczycielskie i inne sekcje organizacji.
Działalność Zarządu jest kontrolowana przez Komisję Rewizyjną.
Po Ernestcie Ganszincu, dyrektorami w latach późniejszych kolejno byli
Janusz Kocur (1984-1995)
Witold Chodulski (1995- 2004)
Teresa Kryla (2004-2007)
Grażyna Kucharzyk (2007-2009)
Krzysztof Dziura (2009-2010)
Anna Gralewska-Mumford (2010-2012)
Izabela Puskarz (2012-2013)
Asha Lassen (2013-2018)
Anna Smerdel-Ramoya (2018-2022)
Lidia Mireles (2022-obecnie).
Kolejne lata i kolejni dyrektorzy przyczynili się do kontynuacji rozwoju szkoły i ustabilizowania jej pozycji wśród polonijnych organizacji w Connecticut.
Podczas kadencji Janusza Kocura, w latach 90., aby uatrakcyjnić zajęcia lekcyjne, proces nauczania odbywał się nie tylko w szkole, ale także poza jej murami.
Tradycyjnie najstarsze klasy miały lekcje historii pod pomnikiem Pułaskiego, gdzie uczyły się szacunku do tradycji, a także rozwijały poczucie dumy bycia Polakiem.
Uczniowie również przygotowywali historyczno-edukacyjne akademie – jedną z okazji obchodów Dnia Niepodległości 11 Listopada i drugą z okazji utworzenia Konstytucji 3 Maja.
Do dnia dzisiejszego nadal kontynuowane są te tradycje.
Uczniowie starszych klas, podczas zajęć szkolnych, mieli również okazję zainscenizować typową polską wigilię z dwunastoma potrawami, czy tradycyjne śniadanie wielkanocne. W okresie walentynkowym odbywała się „pizza party”, a w grudniu Mikołajki z wizytującym Świętym Mikołajem i podarunkami dla uczniów. Na zakończenie roku szkolnego odbywała się wycieczka do Riverside Park w MA, Catskill, NY,
W późniejszych latach, podczas kadencji Witolda Chodulskiego. Wycieczka szkolna na zakończenie roku odbywała się na Polskie Dni do Lake Compounce w Bristol, CT.
Uczniowie mieli również możliwość obejrzenia niezapomnianego koncertu Zespołu Tańca i Pieśni „Mazowsze”.
W tym czasie zapoczątkowana została tradycja Zabaw Tanecznych organizowanych dla całej Polonii, z których dochody wzbogacały budżet szkoły.
Po dzień dzisiejszy tradycja ta jest kontynuowana i nadal przyciąga wielu zwolenników.
Teresa Kryla podtrzymywała tradycje swoich poprzedników i kontynuowała rozwój szkoły. Dzięki niej, symbolem Polskiej Szkoły Sobotniej stały się czerwone koszulki z białym orłem, które nasi uczniowie dumnie prezentują na wielu uroczystościach polonijnych.
Szkoła prowadziła zajęcia od zerówki do klasy 6-tej, gdzie wysoko wykwalifikowani nauczyciele uczyli poprawnej wymowy i pisowni polskiego języka.
W dalszych klasach wprowadzane były elementy gramatyki języka polskiego: części mowy, czasy i zasady poprawnej pisowni. Program nauczania obejmował także historię i geografię Polski.
Cały program nauczania w szkole, był i nadal jest, oparty o „Program Nauczania dla Szkół Polonijnych w USA” (2005) opracowany przez Komisję Oświatową Kongresu Polonii Amerykańskiej, współpracującą z Ministerstwem Oświaty i Polonijnym Centrum Nauczycielskim w Polsce.
W 2008 roku, dzięki Grażynie Kucharzyk, Polska Szkoła Sobotnia została włączona w szeregi Centrali Polskich Szkół Dokształcających w Ameryce, umożliwiając tym samym współpracę z innymi szkołami Polonijnymi na terenie Connecticut.
Wielokrotnie szkoła była wspierana przez Centrale Polonijną i Towarzystwo Brata Alberta, z którymi nadal ściśle współpracuje.
Kolejnym krokiem w rozwoju szkoły, w celu udoskonalenia języka polskiego było nawiązanie korespondencji pomiędzy naszymi uczniami i uczniami ze szkoły w Leżajsku.
W 2009 roku szkoła została oddzielona od kościoła Św. Cyryla i Metodego.
Na początku roku 2010 prezesem szkoły zostaje Anna Gralewska-Mumford. W lutym tego roku, Walne Zebranie Rodziców uchwaliło decyzję o podjęciu kroków w kierunku uzyskania prawnego bezprofitowego statusu.
Rezultatem tego było zrzeszenie się szkoły pod prawnym tytułem Korporacji – Hartford Polish Saturday School, Inc. (Polska Szkoła Sobotnia w Hartford) oraz wznowienie i poszerzenie statutu szkoły, który został zaakceptowany podczas Walnego Zebrania 13 marca 2010.
W tym czasie szkoła przeszła przez szereg zmian i wznowień w celu podporządkowania się do poziomu standardów i wymagań IRS. Rok później, w marcu 2011 roku, Polska Szkoła Sobotnia w Hartford otrzymała bezprofitowy status (Federal Tax Exempt 501(c)(3) Public Charity status).
Był to milowy krok w dziejach szkoły przyczyniający się do olbrzymiej dumy nie tylko osób związanych ze szkołą, ale również całej Polonii w Hartford.
W ramach uczczenia tego ogromnego osiągnięcia, rodzice, zarząd i nauczyciele Polskiej Szkoły Sobotniej zorganizowali pierwszy piknik szkolny w Northwest Park w Manchester, CT.
Kolejną nowością w szkole było pojawienie się Gazetki Szkolnej, której celem było informowanie o wydarzeniach szkolnych i ogłoszeniach, tym samym zwiększając ścisły kontakt z rodzicami.
W 2010 roku Polska Szkoła Sobotnia po raz pierwszy pojawiła się w Internecie.
Szkolna strona internetowa (www.PolskaSzkolaHartford.com) oraz serwis społecznościowy Facebook (www.facebook.com/HartfordPolishSaturdayschool), udostępniają informacje o programach nauczania i życiu szkoły.
W ostatnich latach, zwiększyła się liczba dzieci drugiego i trzeciego pokolenia, pragnących uczyć się języka polskiego, kultury i tradycji kraju ich przodków.
Odpowiedzią na to wezwanie było zmodyfikowanie programu nauczania w klasach najmłodszych tak, aby dzieci nie mówiące po polsku, mogły uczyć się języka polskiego jako obcego.
Po raz pierwszy została utworzona grupa przedszkolna, gdzie 4 i 5 latki uczą się języka polskiego przez gry, zabawy, muzykę i plastykę.
W 2011 roku, w odpowiedzi na duże zainteresowanie kontynuacją nauki języka polskiego Polska Szkoła otworzyła siódmą klasę.
W 2011 roku utworzony został Chórek Dziecięcy Bursztynki i Zespół Tańca Ludowego Polskie Gwiazdki przy Polskiej Szkole Sobotniej.
Pod dyrekcją Emilii Zaguły, chórek 5, 6 i 7 latków w strojach kaszubskich, występuje na uroczystościach, zachwycając każdą publiczność.
Swoimi umiejętnościami i osobowością, Polskie Gwiazdki prowadzone przez Jolantę Kobus, od początku cieszą się ogromną popularnością. Każda publiczność jest zachwycona ich tradycyjnym Polonezem i Krakowiakiem tańczonym w barwnych strojach krakowskich.
Z okazji Jubileuszu 75-lecia, aby uhonorować wszystkich, którzy przez ostatnie 75 lat podarowali Polskiej Szkole Sobotniej w Hartford swoją pracę i swoje serce, Komitet Obchodów Jubileuszu 75-lecia pod przewodnictwem Anny Smerdel-Ramoya, ufundował szkolny sztandar.
Podczas mszy w kościele Św. Cyryla i Metodego, 15-go kwietnia 2012 roku, sztandar został poświęcony i Aktem Ufundowania Sztandaru przekazany Zarządowi szkoły na ręce prezesa Anny Gralewskiej-Mumford, jako symbol najwyższych wartości, honoru i tradycji Polskiej Szkoły Sobotniej w Hartford, Connecticut.
Opracowali: Stanisław Kryla oraz Zarząd Polskiej Szkoły Sobotniej w Hartford
W opracowaniu wykorzystano „Historię parafii Św. Cyryla i Metodego oraz Polonii z Hartford" autorstwa Dr Bolesława S. Kumora oraz relacje byłych prezesów, nauczycieli i działaczy środowiska Polonijnego z Hartford, CT
